De Ayurveda heeft als volledig medisch systeem al duizenden jaren een goed onderbouwd wetenschappelijk fundament. Al vanaf de 7e eeuw voor Christus wordt ze aan faculteiten van grote universiteiten in India onderwezen, zij het met enkele perioden van verval (o.a. ten tijde van de Britse overheersing). Tal van geneeswijzen, waaronder ook de hedendaagse westerse geneeskunde, hebben mede door haar detaillistische beschrijvingen in de loop van de tijd vele technieken overgenomen.
De belangrijkste klassieke leerboeken van Ayurveda zijn:
• Charaka Samhita (1500 v.Chr. )
Compendium van interne geneeskunde
• Sushruta Samhita (1000 v.Chr.)
Compendium van chirurgie
• Vagbhata – Astanga Samgraha (200 v.Chr.)
O.a. Ayurvedische grondbeginselen, anatomie, pathologie, reinigingstherapie
De Ayurvedische geneeskunde
Tegenwoordig wordt Ayurveda in het westen ook veel toegepast als complementaire geneeswijze en zelfs als luxe behandelvariant in de wellness sector. Deze behandelingen bestaan o.a. uit oliemassages, kruidentoepassingen, therapieën (b.v. behandelingen uit de Pancha Karma) en regels in leefstijl- en voeding. Alhoewel eeuwenoud is ze tijdloos en dus ook tegenwoordig nog zeer goed te gebruiken.
Een Ayurvedische behandeling typeert zich door de holistische aanpak, dat wil zeggen dat niet alleen naar de klacht maar naar de gehele persoon wordt gekeken. Het is heel normaal als iemand b.v. voor maagklachten komt en er wordt gevraagd naar zijn/haar favoriete maaltijd! Ayurveda werkt niet alleen symptoombestrijdend maar wil vooral de mens een spiegel voorhouden: wie we zijn en wat we doen én of dit bij onze werkelijke natuur past!
In tegenstelling tot de westerse filosofie betekent het concept ziekte Ayurvedisch gezien een verstoring in de energieën/krachten in het lichaam of daar buiten (omgeving).
De 8 takken in de Ayurveda
• Interne geneeskunde (kayachikitsa)
• Chirurgie (shalyatantra)
• KNO: keel-/neus-/oor-/oogheelkunde(shalakyatantra)
• Pediatrie (kaumarabhritya)
• Toxicologie (agadatantra)
• Psychologie/ psychiatrie (bhutavidya)
• Geriatrie/verjonging (rasayana)
• Seksuologie/vruchtbaarheid/afrodisiaca (vajikarana)
Doel van Ayurveda
• Genezing van ziekte door het stimuleren en sterken van zelfgenezende krachten
• Behoud van een goede gezondheid om zo een lang en gelukkig leven te kunnen leiden
De Ayurvedische leer
De vijf elementen
De kosmos bestaat uit de 5 natuurelementen water, aarde, vuur, lucht en ether (ruimte). Deze bezit een harmonieuze samenhang die constant in beweging is. Dit is haar natuur, het biologisch ritme. Ook de mens, als onlosmakelijk onderdeel van die kosmos, maakt deel uit van diezelfde natuur. Ze is in feite een miniatuur hiervan.
De dosha´s vata, pitta en kapha
In de Ayurveda zijn 3 kernbegrippen van belang. Dit zijn de vitale energieën vata, pitta en kapha.
• vata bestaat uit de elementen lucht en ether
• pitta wordt gevormd door vuur en een beetje water
• kapha wordt gevormd door water een beetje aarde.
Vata, pitta en kapha worden ook wel dosha´s (tridosha)genoemd.
VPK in balans
De constitutiebepaling is zeer belangrijk binnen de Ayurveda: ieder mens heeft een eigen en unieke blauwdruk waarbij de samenstelling van vata, pitta en kapha al vanaf de conceptie zijn vastgelegd (prakriti). Iemand kan van nature meer vata, meer pitta of meer kapha in zich hebben. Deze kenmerken kunnen we fysiek herkennen (b.v. vata is dun, botterig en kouwelijk aangelegd), maar ook mentaal.
• Vata in het lichaam staat voor beweging: zenuwfuncties en motoriek. Haar hoofdzetel is de dikke darm.
• Pitta in het lichaam staat voor transformatie: omzetting en metabolisme. Haar hoofdzetel is de dunne darm.
• Kapha in het lichaam staat voor cohesie: weefsels en gewrichten. Haar hoofdzetel is de maag en longen.
VPK uit balans
Zolang de drie dosha´s met elkaar in evenwicht zijn is er balans, de staat van gezondheid. Wanneer door toename van één of meer van de dosha´s er een disbalans wordt veroorzaakt (van binnenuit of van buitenaf) is er sprake van een verstoring welke zich bij de mens uit in ongemak of ziekte. Dit heet vikruti.
De Ayurveda stelt dat het gelijke het gelijke verhoogt. Herstel van balans is slechts mogelijk wanneer het tegenovergestelde wordt toegepast.
• Kenmerken van vata: snelheid, koud, licht.
Een teveel aan vata kan zich uiten in nervositeit, slaapgebrek, spier- en zenuwpijnen.
• Kenmerken van pitta: heet, olieachtig, snel.
Een teveel aan pitta kan zich uiten in brandend maagzuur, dorst of teveel zweten
• Kenmerken van kapha: traag, koud, zwaar.
Een teveel aan kapha kan zich uiten in slijmophoping in het lichaam (verkoudheid), traagheid en constipatie.
VPK ritme
Zoals al gezegd kent de kosmos een biologisch ritme, dat ook voor de mens geldt. Zo zien we in de dag, het seizoen en in de leeftijdsfasen het VPK ritme terug. Om zoveel mogelijk in balans te blijven is het voor ieder constitutie belangrijk om daar rekening mee te houden, door je leef- en voedingsstijl (gelet op je eigen constitutie) daarop aan te passen.
• vata tijd: 14.00- 18.00 uur, 02.00 uur-06.00 uur
• pitta tijd: 10.00-14.00 uur, 22.00-02.00 uur
• kapha tijd: 18.00- 22.00 uur, 06.00 uur-10.00 uur
• vata seizoen: herfst en vroege winter
• pitta seizoen: zomer
• kapha seizoen: late winter en lente
• vata leeftijd: ong. 50 en ouder (overheersing van droogte)
• pitta leeftijd: ong. 9 – ong. 50 jaar (overheersing van hormonen)
• Kapha leeftijd: 0 – ong. 9 jaar (overheersing van het `mollige`)
Dravyaguna: kruidenleer (fytotherapie)
Het systeem dat de therapeutische werking van voeding en kruiden beschrijft heet in de Ayurveda dravyaguna. Deze therapie beschrijft o.a. het effect van smaak, eigenschap/kwaliteit, energetische werking, effect ná vertering en specifieke werking. De 5 smaken (zoet, zuur, zout, scherp, bitter en wrang) bestaan ook hier weer onlosmakelijk uit de dosha´s vata, pitta en kapha.
• zoet : water en aarde
• zout: water en vuur
• zuur: aarde en vuur
• scherp: vuur en lucht
• bitter: ether en lucht
• wrang: lucht en aarde
Pancha Karma: de Ayurvedische reinigingskuur
Eén van de belangrijkste onderdelen binnen deze wetenschap is de Pancha Karma, die ofwel seizoensgebonden (preventief) ofwel therapeutisch kan worden ingezet. Pancha Karma betekent letterlijk: vijf handelingen, de vijfvoudige technieken van reiniging.
Deze technieken zijn:
• braaktherapie
• purgeren/laxeren
• darmspoelingen
• reiniging van sinusholten
• bloedreiniging
Daarnaast maken zgn. voorbehandelingen (oliemassages, zweetbaden, dieet) en nabehandelingen (o.a. rasayana) deel uit van de kuur.
De Ayurvedische reinigingskuur onderscheidt zich van andere reinigingskuren omdat de kuur specifiek wordt afgestemd op de constitutie van de cliënt. Dat betekent dus dat men in veel gevallen ook gewoon kan blijven eten!
Wanneer is Ayurveda toepasbaar?
De Ayurveda is een milde vorm van behandelen en biedt vele mogelijkheden om toe te passen, eventueel naast de bestaande reguliere behandeling. Haar kracht zit hem vooral in de preventieve werking. D.m.v. bewustwording van je eigen gezondheid in lichaam, geest en ziel kun je je eigen kracht (her)vinden zodat je weet wat goed voor je is en wat niet. Ziekte is een teken van een vergevorderd stadium van negeren van signalen, zowel fysiek als psychisch.
Ayurvedische behandelingen (ook kruidenpreparaten) kunnen tevens ingezet worden wanneer resultaten met de gangbare geneeskunde uitblijven. Dit geldt vooral bij chronische ziekten en gevallen waarbij stress de hoofdoorzaak is. Bij acute klachten wordt Ayurveda afgeraden omdat zij slechts na enkele dagen of weken effect heeft. Bij twijfel raden wij altijd aan om eerst met huisarts of behandelend specialist te praten. Het is dan ook belangrijk om eerst een consult vooraf bij een gekwalificeerde Ayurvedische arts of therapeut te boeken waarin o.a. de Ayurvedische polsdiagnose wordt gedaan. Van daaruit kunnen bepaalde klachten tot in de wortel worden aangepakt!
door Franca Ficchi
Ayurvedic Practitioner® en medeoprichter van Het Ayurveda Instituut Groningen – ayurvedainstituut.com
Lees ook:
AltNed 